Chirokitia z czasów neolitu
Khirokitia (czasami pisane Choirokoitia, po grecku: Χοιροκοιτία tłumaczone często jako Kołyska Świni , od χοίρος „świnia, dzik” + κοιτίς „miejsce pochodzenia, kolebka”). Chirokitia (Χοιροκοιτία) to stanowisko archeologiczne w południowej części Cypru, w miejscowości Chirokitia. Zachowały się tu pozostałości neolitycznej osady z VI tysiąclecia p.n.e. (6000 lat przed naszą erą). Chirokitia była zamieszkana od 7000 p.n.e. do 4000 p.n.e. Wioska z czasów neolitu Chirokitia w 1998 roku została wpisana na listę światowego dziedzictwa kultury UNESCO. Osadę założyli prawdopodobnie przybysze z Anatolii lub Lewantu. Znalezione na terenie wykopalisk krzemienne i obsydianowe sierpy i inne narzędzia świadczą o rolniczym charakterze mieszkającej tu społeczności. Zachowała się także produkowana z kości zwierząt broń myśliwska, co skłania specjalistów do uznania łowiectwa za drugi pod względem znaczenia sposób zdobywania żywności. Miejsce to jest znane jako jedno z najważniejszych i najlepiej zachowanych miejsc prehistorycznych we wschodniej części Morza Śródziemnego, zbiorowa osada z otaczającymi fortyfikacjami dla wspólnej ochrony, reprezentuje okres neolitu ceramicznego Miejsce to zostało odkryte w 1934 r. przez Porphyriosa Dikaiosa , dyrektora Departamentu Starożytności , który przeprowadził sześć wykopalisk w latach 1934–1946. Jego wstępne ustalenia zostały opublikowane w The Journal of Hellenic Studies w 1934 r. Następnie przeprowadzono dalsze wykopaliska. odbyły się na początku lat 70. XX wieku, ale zostały przerwane przez turecką inwazję na wyspę . Francuska misja pod kierownictwem Alaina Le Bruna wznowiła prace wykopaliskowe w tym miejscu w 1977 r. Osada Chirokitia położona jest na zboczu wzgórza w dolinie rzeki Maroni, w kierunku południowego wybrzeża wyspy, około 6 km od morza. Metody utrzymania praktykowane przez jego neolitycznych mieszkańców obejmowały uprawę roli , hodowlę owiec i kóz oraz hodowlę świń. Jest to wieś zamknięta, odcięta od świata zewnętrznego, rzeką, mocnym murem z kamieni o grubości 2,5 m i 3 m. Dostęp do wsi odbywał się prawdopodobnie przez kilka wejść przez mur. Budynki w wiosce składają się z okrągłych konstrukcji stłoczonych blisko siebie. Dolne partie tych budynków są często z kamienia i osiągają masywne rozmiary poprzez ciągłe dodawanie kolejnych warstw kamienia. Ich średnica zewnętrzna waha się od 2,3 m do 9,20 m, natomiast średnica wewnętrzna wynosi tylko od 1,4 m do 4,80 m. Niedawno znaleziony zawalony płaski dach jednego z budynków wskazuje, że nie wszystkie dachy miały kształt kopuły, jak pierwotnie sądzono. Wewnętrzny podział każdej chaty był zgodny z przeznaczeniem. Niskie murki, podesty przeznaczone do pracy, odpoczynku lub przechowywania. Mieli paleniska używane prawdopodobnie do gotowania i ogrzewania, ławki i okna, a w wielu przypadkach istnieją dowody na to, że górne piętro podtrzymywały filary. Uważa się, że chaty przypominały pokoje, z których kilka było zgrupowanych wokół otwartego dziedzińca i razem tworzyły dom. Uważa się, że populacja wsi nie przekraczała 300 do 600 mieszkańców średnio, choć odkrycia archeologiczne świadczą, że mogło momentami przebyać i 2000 osób. Ludzie byli raczej niscy – mężczyźni mieli średnio około 160 centymetrów (5 stóp 3 cale), a kobiety około 150 centymetrów (4 stopy 11 cali). Śmiertelność noworodków była bardzo wysoka. Dorośli mężczyźni żyli średnio 35 lat, kobiety 33. Zmarłych chowano w pozycji kucznej, tuż pod podłogami domów. W niektórych przypadkach odkrytoofiary, co prawdopodobnie wskazywało na formę kultu przodków w gospodarstwach domowych. Ta najwcześniejsza znana kultura na Cyprze składała się z dobrze zorganizowanego, rozwiniętego społeczeństwa, zajmującego się głównie rolnictwem, łowiectwem i hodowlą. Rolnictwo zajmowało się głównie zbożami. Zbierali także owoce w okolicy, takie jak pistacje, figi, oliwki i śliwki. Cztery główne gatunki zwierząt, których szczątki odnaleziono na tym terenie, to jelenie, owce, kozy i świnie. Wioska Choirokoitia została nagle opuszczona z nieznanych powodów około 6000 roku p.n.e. i wydaje się, że nawet wyspa pozostawała niezamieszkana przez około 1500 lat, aż do następnej odnotowane grupy Sotira. Jednak nowsze odkrycia, w tym kilka miejsc w pobliżu starożytnego akropolu Amathus na wschodnim krańcu współczesnego Limassol, znacznie wypełniły tę lukę chronologiczną, ujawniając, że wyspa prawdopodobnie jednak była zamieszkana nieprzerwanie co najmniej od dziewiątego tysiąclecia p.n.e. Wczesne społeczności były małe i szeroko rozproszone, więc nie każdy region był tak intensywnie eksploatowany w prehistorii, jak później. Według panującej opinii nazwa wsi jest złożeniem słowa „Khiros” (wieprz / świnia) i słowa „Kiti”, sugerując tym samym obszar, na którym hodowano świnie. Inne źródła podają, że pierwotna nazwa brzmiała „Sidirokitida”, a więc obszar, na którym znaleziono żelazo. Mówi się również, że mogło pochodzić od słowa „Khirogetia”, które oznacza praktykę chiromancji. Według jeszcze innej opinii mogło ono pochodzić od jakiejś początkowej nazwy, np. „Ierokitida” (miejsce święte). Jeszcze bardziej pomysłowe opinie twierdzą, że nazwa wzięła się od słów „gyros” i „oikia” ze względu na okrągły kształt prehistorycznych chat. Co więcej, tradycja głosi, że nazwa pochodzi od wyrażenia „Chere Kitia”, którego używała królowa „Rigena” w odniesieniu do pewnej jej przyjaciółki z Kition. Twierdzono również, że być może nazwa pochodzi od rośliny Annona cherimola , którą uprawia się na Cyprze pod prostszą nazwą „Cheromolia”, choć uważa się to za bardzo mało prawdopodobne. W każdym razie na starych mapach wieś oznaczona jest albo jako Cherochetica, albo jako Chierochitia. W początkowej fazie istnienia osady nie znano tu techniki wyrobu ceramiki, w starszych warstwach osadowych na terenie wykopalisk odkryto jedynie andezytowe idole i zdobione reliefami naczynia. W późniejszym okresie pojawiła się także ceramika wyrabiana bez użycia koła garncarskiego. Zachowały się także pozostałości neolitycznych grobów. Zmarłych grzebano pod podłogą domostw w pozycji embrionalnej, a ich piersi przygniatano ciężkim kamieniem – jak się sądzi, robiono tak z obawy, aby zmarły nie powstał z grobu. W grobach kobiet odnaleziono ozdoby z muszli i kamienia. Szacuje się, że w szczytowym okresie istnienia osady zamieszkiwało ją od 1500 do 2000 osób, co czyni Chirokitię jedną z największych znanych osad neolitycznych. Stanowisko archeologiczne Wykopaliska odsłoniły na razie jedynie najstarszy fragment osady. Widoczne są pozostałości brukowanych ulic, murów obronnych i domostw tolosowych wzniesionych z kamieni rzecznych łączonych gliną. Dachy w kształcie niskich stożków formowane były z chrustu i gliny. W środku dachu był otwór przez który wydobywał się dym z paleniska w centrum budynku. Czasami obok głównego tolosu znajdowały się pomieszczenia dodatkowe takie jak kuchnia czy warsztat.
Chirokitia
Czasy rzymskie
W latach 30 p.n.e.–330 n.e. wyspa stanowiła część Cesarstwa Rzymskiego. Cypr zachował jednak swą grecką tożsamość. Jako część hellenistycznego państwa Ptolemeuszy (310-30 p.n.e.), a później greckojęzycznego świata bizantyjskiego (330 -1191), z łatwością podtrzymywał dziedzictwo etniczne.
W czasach rzymskiego panowania Patos było stolicą wyspy. Uważa się, że w okolicach miasta urodziła się grecka bogini miłości i piękna Afrodyta. Starożytny Pafos było znane w całym antycznym świecie właśnie jako główne centrum kultu tej bogini. Kurort dzieli się na dwie części Górny Pafos (Pano Pafos) i Nowy Pafos (Nea Pafos).Mówi się, że pierwszy został założony przez jednego z bohaterów wojny trojańskiej. W IV w. n.e. władze miasta podjęły decyzję o przeniesieniu miasta bliżej morza - tak powstał Nowy Pafos. Starsza część miasta funkcjonowała od tamtej pory tylko jako centrum kultowe bogini Afrodyty.
Bizancjum
Grecki język i grecka kultura dominowały też w następnych stuleciach, mimo długotrwałego panowania kolejnych obcych potęg – króla Anglii Ryszarda Lwie Serce i zakonu templariuszy (1191-1192), Franków (dynastia Lusignanów) (1192- 1489), Wenecjan (1489-1571), Turków osmańskich (1571-1878) i Wielkiej Brytanii (1878-1960).
Skała Afrodyty
Wrak statku Endrio Wreck III
Sea Caves
Średniowiecze
Grecki język i grecka kultura dominowały też w następnych stuleciach, mimo długotrwałego panowania kolejnych obcych potęg – króla Anglii Ryszarda Lwie Serce i zakonu templariuszy (1191-1192), Franków (dynastia Lusignanów) (1192- 1489), Wenecjan (1489-1571), Turków osmańskich (1571-1878) i Wielkiej Brytanii (1878-1960).
Skała Afrodyty
Wrak statku Endrio Wreck III
Sea Caves
